Hướng tới mục tiêu thành lập quỹ đầu tư Chính phủ

Để giúp các quốc gia vượt qua các cuộc khủng hoảng kinh tế, các Quỹ đầu tư Chính phủ đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định thị trường, hỗ trợ các tổ chức tài chính gặp khó khăn và kích thích nền kinh tế.

Các quỹ này đã sử dụng các công cụ như mua tài sản xấu, bơm tiền vào hệ thống và bảo lãnh các khoản vay để ngăn chặn sự sụp đổ của hệ thống tài chính và giảm thiểu tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng.

Trong khủng hoảng do dịch Covid-19 vừa qua, các nước có quỹ đầu tư Chính phủ đã sử dụng tổng cộng hàng trăm tỷ USD để hỗ trợ kinh tế và hỗ trợ các doanh nghiệp gặp khó khăn như hàng không, ngân hàng, du lịch…

Tại nhiều nước, Quỹ đầu tư Chính phủ được thành lập trên cơ sở một đạo luật độc lập, như Luật Công ty Đầu tư Hàn Quốc, Luật thành lập Quỹ đầu tư Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ, Luật “Về Quỹ đầu tư Chính phủ” của Kazakhstan, Luật thành lập Cơ quan Đầu tư công của Kuwait...

Đặc biệt, trường hợp các “công ty Chính phủ” của Singapore (Temasek và GIC) được quy định cụ thể tên trong Hiến pháp, có cơ chế bảo hộ đối với tài sản, chế độ bổ nhiệm và báo cáo định kỳ. Chính điều này khẳng định vị thế và mức độ quan trọng của hai tổ chức này trong việc bảo đảm quỹ dự trữ cho Chính phủ, đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế trong những trường hợp cần thiết.

Phù hợp với sự vận hành của nền kinh tế quốc tế

Tại khu vực Đông Nam Á, các quỹ đầu tư Chính phủ được thành lập chủ yếu từ việc tiếp nhận quyền chủ sở hữu từ các doanh nghiệp nhà nước của các quốc gia và được Nhà nước tiếp tục tăng vốn trong quá trình hoạt động giống Temasek như các quỹ đầu tư Khazanah của Malaysia, Vaupak Fund của Thái Lan, INA và Danantara của Indonesia trong đó tổng tài sản đến nay của Temasek của Singapore là hơn 300 tỷ USD (chiếm hơn 60% GDP), Khazanah của Malaysia là 33 tỷ USD (8,5% GDP) hay gần đây nhất là Danatara (Indonesia) thành lập đầu năm 2025 được công bố có số vốn là 900 tỷ USD (gấp 2 lần GDP Indonesia).

Đặc biệt là Temasek - Quỹ đầu tư chính phủ chuẩn mực, uy tín và hiệu quả, nắm giữ quyền kiểm soát 35 doanh nghiệp của Chính phủ với ngành nghề đa dạng, từ các doanh nghiệp trong hầu hết các ngành, lĩnh vực trọng yếu của nền kinh tế Singapore gồm: hạ tầng, giao thông vận tải, năng lượng, cảng biển, bất động sản, viễn thông, công nghệ đến vườn thú, khách sạn, sản xuất giầy da, xà phòng…với giá trị danh mục là 354 triệu S$ tương đương 8,5% GDP Singapore. Temasek có nhiệm vụ tái cơ cấu, cổ phần hóa, thoái bớt vốn tại doanh nghiệp, tập trung quản trị và đưa các tài sản tốt lên sàn chứng khoán.

Đến tháng 3/2025, giá trị danh mục ròng của Temasek đã phát triển lên mức 434 tỷ SGD (hơn 290 tỷ USD) tương đương khoảng hơn 60% so với GDP Singapore.

Chính phủ Singapore, qua Bộ Tài chính (MOF), tiếp tục cấp vốn vào Temasek sau khi thành lập. Trong thời gian 20 năm từ 2003 đến 2023, Bộ Tài chính đã đầu tư khoảng S$70 tỷ vào Temasek. Trong đó, S$50 tỷ là từ chính cổ tức Temasek trả cho chính phủ.

Tiếp theo quá trình công ty hóa/cổ phần hóa các tổ chức, doanh nghiệp thành viên trước đây, đến nay hơn 50 năm hoạt động, Temasek vẫn tiếp tục đóng vai trò vừa là nhà đầu tư tài chính vừa là đối tác chiến lược, hỗ trợ các doanh nghiệp có vốn Nhà nước trong việc tái cấu trúc, phát triển và tối ưu hóa giá trị.

Thông qua các hoạt động này, Temasek góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và tăng cường giá trị cho cổ đông của mình. Với bối cảnh nền kinh tế Việt nam, qua nghiên cứu so sánh giữa các mô hình SWF có thể thấy Việt nam nên chọn mô hình Temasek của Singapore để hướng đến cho sự phát triển của Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC) trong thời gian tới.

Bảo đảm tách bạch quản lý dòng vốn

Temasek và SCIC có sự tương đồng về vai trò và sứ mệnh, đều được thành lập xuất phát từ nhu cầu tách bạch quản lý nhà nước với quản lý điều hành kinh doanh của doanh nghiệp và với sứ mệnh chung trong giai đoạn đầu là tái cơ cấu, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, thoái bớt vốn nhà nước để tăng cường sự tham gia của khu vực tư nhân và hỗ trợ phát triển thị trường tài chính, chứng khoán và trong dài hạn là quản lý, bảo toàn và phát triển vốn Nhà nước thông qua hoạt động đầu tư, kinh doanh vốn theo nguyên tắc thị trường.

Tài sản chủ yếu khi thành lập của Temasek và SCIC đều từ tiếp nhận quyền đại diện chủ sở hữu tại doanh nghiệp nhà nước (không phải từ nguồn tài nguyên hay từ nguồn dự trữ ngoại hối).

Theo kinh nghiệm từ Temasek, việc tăng cường chuyển giao doanh nghiệp về SCIC sẽ giúp tinh giảm đầu mối số lượng doanh nghiệp nhà nước, thúc đẩy tiến trình cơ cấu lại, đổi mới doanh nghiệp nhà nước hiệu quả hơn; chuyên nghiệp hóa công tác quản lý và đầu tư vốn nhà nước; tăng tính linh hoạt, chủ động trong việc cơ cấu lại, thoái vốn và tái đầu tư, tập trung nguồn lực để đầu tư phát triển các doanh nghiệp quy mô lớn, các doanh nghiệp có hiệu quả cao; tích lũy, tạo nguồn lực đủ lớn và tạo lợi thế về quy mô để SCIC thực hiện các phương án đầu tư có tính chiến lược, trọng điểm.

Bên cạnh đó, mô hình Temasek là điển hình thành công trong việc giúp Chính phủ chuyển từ chủ sở hữu mang tính hành chính sang nhà đầu tư chiến lược vào doanh nghiệp thông qua một tổ chức là doanh nghiệp chứ không phải một cơ quan hành chính. Đây chính là mục tiêu cốt lõi của một nền kinh tế thị trường chuẩn mực – Chủ tịch HĐTV SCIC Nguyễn Chí Thành nói.

Trong bức tranh kinh tế toàn cầu còn nhiều gam màu trầm, Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC) tiếp tục thể hiện vai trò “điểm tựa vốn Nhà nước” với hiệu quả hoạt động nổi bật, đóng góp tích cực cho ngân sách và thị trường vốn Việt Nam.

Kết quả kinh doanh 10 tháng đầu năm 2025 cho thấy sự vững vàng của mô hình đầu tư, năng lực quản trị rủi ro và khả năng thích ứng linh hoạt trước biến động. Tính đến hết tháng 10/2025, SCIC đạt tổng doanh thu 11.794 tỷ đồng và lợi nhuận sau thuế 11.367 tỷ đồng, lần lượt hoàn thành 98% và 123% kế hoạch năm.

Dự kiến kết thúc năm 2025, tổng doanh thu ước đạt 12.079 tỷ đồng, tăng 17% so với năm 2024; lợi nhuận sau thuế đạt 11.182 tỷ đồng tăng 15% so với 2024, đạt mục tiêu tăng trưởng hai con số do Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và cơ quan đại diện chủ sở hữu giao.

Kết quả này giúp SCIC cơ bản hoàn thành các chỉ tiêu trong Kế hoạch 5 năm 2021-2025 do Thủ tướng Chính phủ giao theo Chiến lược phát triển của SCIC, trong đó chỉ tiêu nộp ngân sách Nhà nước ước đạt trên 40.000 tỷ đồng, bằng 150% kế hoạch; ROA (tỷ số lợi nhuận ròng trên tài sản) và ROE (tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu) bình quân đạt trên 13%/năm. Tính từ khi thành lập đến nay, SCIC đã nộp Ngân sách nhà nước trên 100.000 tỷ đồng, khẳng định vị thế là một trong những “đầu tàu” của hệ thống doanh nghiệp Nhà nước.

Để tối ưu hóa giá trị doanh nghiệp, lũy kế từ khi thành lập đến thời điểm hiện nay, SCIC đã bán vốn thành công tại 1.065 doanh nghiệp với giá vốn 13.138 tỷ đồng và thu về 54.669 tỷ đồng, bình quân gấp 4,2 lần giá vốn.

Trong gần 6.000 doanh nghiệp nhà nước được sắp xếp, thoái vốn vừa qua thì riêng SCIC thực hiện tại 1.000 doanh nghiệp, vừa đóng góp quan trọng vào quá trình cơ cấu lại khu vực doanh nghiệp nhà nước, mang lại nguồn thu đáng kể cho ngân sách vừa thúc đẩy sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân, thị trường tài chính chứng khoán và nền kinh tế nói chung. Kinh nghiệm thành công của SCIC, đặc biệt trong việc xác định giá khởi điểm, tổ chức bán đấu giá công khai cả lô, xử lý các tồn tại của doanh nghiệp, đã được nghiên cứu và áp dụng rộng rãi cho các doanh nghiệp nhà nước, tập đoàn, tổng công ty khác.

Khẳng định vai trò nhà đầu tư quốc gia

Bám sát định hướng của Chính phủ về nâng cao hiệu quả sử dụng vốn Nhà nước, SCIC đã chủ động đẩy mạnh hoạt động đầu tư trong năm 2025, với tổng giá trị giải ngân đến hết tháng 10 đạt 10.874 tỷ đồng, tập trung vào các lĩnh vực then chốt, có tác động lan tỏa cao đối với nền kinh tế.

Trong những tháng cuối năm, SCIC dự kiến tiếp tục giải ngân vào các dự án hạ tầng trọng điểm, bao gồm các dự án giao thông theo hình thức PPP, đầu tư vào doanh nghiệp BOT và đầu tư vào trái phiếu, cổ phiếu ngân hàng tiềm năng. Như vậy, trong giai đoạn 5 năm 2021-2025, tổng giá trị đầu tư của SCIC đạt khoảng 19.000 tỷ đồng, bình quân mỗi năm đạt gần 4.000 tỷ đồng, tập trung vào các ngành, lĩnh vực có khả năng lan tỏa và tạo giá trị gia tăng cao cho nền kinh tế, qua đó khẳng định vai trò nhà đầu tư chủ lực của Chính phủ trong phát triển kinh tế.

Bên cạnh hoạt động đầu tư trong nước, năm 2025, SCIC đã ký nhiều thỏa thuận hợp tác quốc tế tập trung vào hạ tầng số, công nghệ, khoáng sản, tài chính, cổ phần hóa và nông nghiệp, hướng tới các dự án có khả năng huy động vốn tư nhân, thúc đẩy phát triển bền vững và lan tỏa giá trị cho nền kinh tế Việt Nam. Những mô hình hợp tác chiến lược này đã giúp SCIC đa dạng hóa nguồn lực, huy động vốn quốc tế, tiếp cận mạng lưới đối tác toàn cầu và áp dụng chuẩn mực quản trị quỹ hiện đại, qua đó củng cố vị thế nhà đầu tư quốc gia chuyên nghiệp, từng bước tiệm cận mô hình của các Quỹ đầu tư Chính phủ hàng đầu khu vực như Temasek (Singapore).

Cho đến nay, quy mô vốn nhà nước tại các doanh nghiệp SCIC tiếp nhận về còn rất hạn chế với tổng số vốn nhà nước mới bằng khoảng 2% tổng số vốn nhà nước tại các doanh nghiệp và giá trị tài sản mới bằng khoảng 1,5% GDP.

Trong khi danh mục doanh nghiệp của SCIC ngày càng thu hẹp và kế hoạch chuyển giao mới các doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư về SCIC chưa cụ thể làm hạn chế vai trò của SCIC trong việc tái cơ cấu và nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực doanh nghiệp nhà nước trong thời gian tới, để có thể hướng đến mô hình Temasek cho sự phát triển của SCIC trong thời gian tới, cần phân định rõ doanh nghiệp nhà nước, thực hiện triệt để bàn giao toàn bộ các doanh nghiệp thuộc nhóm hoạt động trên cơ sở thương mại sang SCIC.

Để thực hiện tốt việc chuyển giao này, cần có quy định cụ thể về thời hạn chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước về SCIC, nhất là những doanh nghiệp lớn hoạt động có hiệu quả.

Quy mô vốn điều lệ được cấp của SCIC hiện nay còn ở mức rất khiêm tốn so với nhu cầu mở rộng đầu tư và Chiến lược phát triển SCIC. Do đó, bên cạnh việc tiếp nhận doanh nghiệp, cần cho phép SCIC được giữ lại tối đa lợi nhuận sau thuế để trích lập Quỹ đầu tư phát triển, bổ sung vốn điều lệ của SCIC nhằm đầu tư mở rộng kinh doanh hướng tới việc chuyển mình thành công sang mô hình quỹ đầu tư chuyên nghiệp của Chính phủ.

Theo: Hướng tới mục tiêu thành lập quỹ đầu tư Chính phủ (Báo Nhân dân|nhandan.vn)